Słownik kolarski

Kolarstwo to bardzo emocjonujący sport, który transmitowany jest na wielu kanałach sportowych i gromadzi przed telewizorami lub na trasach wyścigów liczne rzesze kibiców. Warto zatem utrwalić sobie kilka kluczowych pojęć, które ułatwią zrozumienie sportu oraz większe zaangażowanie w kibicowanie kolarzom. Poniżej przedstawiamy krótki słowniczek terminologii kolarskiej.

All-rounder – to kolarz, który jest bardzo wszechstronny, dzięki czemu odnajduje się w wielu odmianach wyścigów kolarskich oraz na różnych etapach. Obecnie to najbardziej pożądana specjalizacja, ponieważ to wszechstronni kolarze wygrywają największe toury. Z jednej strony na etapach górskich czasem ustępują klasycznym góralom, a na etapach sprinterskich sprinterom. Z drugiej strony przez cały wyścig jadą równo, cały czas są w czołówce i mają tyle mocy, by podkręcić tempo w kluczowych momentach. Inna nazwa tej specjalizacji to „kolarz wszechstronny”

Atak – to moment wyścigu, w którym kolarz lub grupa kolarzy postanawia oderwać się od peletonu i wypracować sobie taką przewagę, która pozwoli na dojechanie do linii mety przed główną grupą. Taki atak może nastąpić na każdym etapie wyścigu, a sprawdzanie zmieniających się różnic czasowych jest bardzo emocjonujące.

Bufet (Strefa Bufetu) – wyścig kolarski może trwać wiele godzin, dlatego bardzo ważne jest, by w tym czasie kolarze dostarczali organizmowi niezbędnych składników i uzupełniali kalorie. W tym celu powstają strefy bufetu, gdzie w trakcie jazdy zawodnicy mogą pobrać od ekipy wspomagającej dodatkowy posiłek, np. w postaci banana, żelu, bułki lub batonika energetycznego oraz napój.

Bukmacher – podmiot zajmujący się przyjmowaniem zakładów pieniężnych na wynik wydarzenia i rozliczaniem kuponów wygranych. Zakłady na kolarstwo i inne dyscypliny powinno się zawierać w Polsce wyłącznie u legalnych bukmacherów, działających na podstawie licencji wydawanej przez Ministerstwo Finansów.

Bonifikaty – oglądając kolarstwo bardzo często usłyszymy o bonifikatach. Spotkamy je przede wszystkim na wyścigach, które składają się z kilku etapów. Na poszczególnych etapach mogą powstać premie lotne lub na mecie można uzyskać dodatkową bonifikatę. Chodzi o to, że kolarz, który na trasie wyścigu do danego punktu dojechał pierwszy lub wygrał wyścig, otrzymuje dodatkową bonifikatę w postaci odjęcia kilku lub kilkudziesięciu sekund od jego wyniku w klasyfikacji generalnej. Najczęściej bonifikaty otrzymuje kilku kolarzy na danym punkcie i są one stopniowane.

Brukowiec – to kolarz, który specjalizuje się w jeździe po popularnych kolarskim bruku. Obecność charakterystycznej kostki na trasach wyścigów kolarskich to nawiązanie do tradycji, ponieważ kiedyś bardzo często kolarze musieli rywalizować na popularnych kocich łbach. Obecnie są kolarze, którzy specjalizują się w takiej jeździe.

Climber – inna potoczna nazwa dla kolarze o specjalizacji górskiej, czyli popularnego górala. Termin ten bardziej opisano pod hasłem „Góral”.

Czasowiec – jest to kolarz, który specjalizuje się w jeździe indywidualnej na czas, czyli w popularnych czasówkach, które opisano w haśle poniżej.

Czasówka – w ten sposób potocznie określa się indywidualną jazdę na czas, czyli wyścig, w ramach którego zawodnicy startują w równych odstępach czasu i jadą pojedynczo, by osiągnąć jak najlepszy rezultat. Na końcu powstaje klasyfikacje kolarzy według czasu przejazdu etapu. Czasówki występują na wyścigach wieloetapowych lub organizowane są między innymi jako pojedynczy wyścig na Mistrzostwach.

Dać zmianę – jazda na przodzie grupy lub peletonu jest bardzo męcząca. To prowadzący kolarz nadaje tempo grupy oraz ciągnie ją za sobą. Dawanie zmiany to nic innego, jak zastąpienie kolarza prowadzącego przez innego zawodnika. Dotychczas prowadzący kolarz może schować się w tunelu aerodynamicznym, który stworzy lider i w ten sposób trochę odpocznie. Zmiany mają na celu utrzymanie lub nawet zwiększenie tempa prowadzonej ucieczki lub pogoni kolarskiego peletonu.

Dyrektor sportowy – każdy z zespołów kolarskich posiada dyrektora sportowego, który odpowiedzialny jest za stworzenie strategii na dany wyścig lub etap. Osoba ta jedzie w wozie technicznym grupy bezpośrednio za peletonem i jest w stałym kontakcie ze swoimi kolarzami. Informuje o wydarzeniach na trasie, przewadze czasowej oraz o innych kluczowych w przebiegu rywalizacji zdarzeniach.

Defekt – popularne określenie, którym nazywa się usterkę techniczną w rowerze kolarskim. Może to być np. rozwalenie przerzutek, złapanie gumy lub uszkodzenie roweru w trakcie kraksy.

Drużynówka – jest to wyścig, w którym rywalizują ze sobą zespołu drużynowo. Wówczas kolarze danego zespołu startują w jednej grupie i każdy kolejny zespół rusza w pewnych odstępach czasowych. Następnie powstaje klasyfikacja danych zespołów ze względu na czas, jaki osiągnęły w trakcie rywalizacji. Oficjalnie ta rywalizacja nazywana jest jazdą drużynową na czas.

Etap – część większej rywalizacji kolarskiej. Jest to jeden w wyścigów, który wchodzi w skład większej liczby wyścigów w jednym cyklu.

Etapówka – to potoczna nazwa dla wyścigu etapowego. Wyścig etapowy składa się z więcej niż jednego wyścigu, a następnie wyniki poszczególnych etapów są ze sobą sumowane i w ten sposób powstaje klasyfikacja generalna. W przypadku wyścigów wieloetapowych bardzo często organizowane są etapy o różnej specyfice, na przykład etapy płaskie, etapy górskie oraz czasówki. Do wyścigów etapowych możemy zaliczyć między innymi Tour de Pologne oraz wielkie toury, czyli Tour de France, Giro d’Italia oraz Vuelta a Espana.

Finisz masowy – to sytuacja, gdy na metę wyścigu wpada większa grupa kolarzy, na przykład duża ucieczka lub cały peleton i o końcowe zwycięstwo walczą sprinterzy na ostatnich metrach wyścigu. Najczęściej atakują oni z większej grupy i w ten sposób starają się przechytrzyć rywali. Taki finisz to prawdziwa wojna nerwów i próba wyczekania przeciwników do ostatniej chwili. Sytuacje takie mają miejsce najczęściej na płaskich etapach lub wyścigach.

Giro d’Italia – wieloetapowy wyścig dookoła Włoch, który wchodzi w skład Wielkich Tourów. To jeden z trzech najbardziej prestiżowych wieloetapowych wyścigów kolarskich na świecie, gdzie o zwycięstwie marzy każdy zawodnik. Wyścig ten składa się z 21 etapów i startują w nim najlepsi kolarze świata.

Góral – jest to typ zawodnika, który specjalizuje się w etapach górskich, gdzie przewyższenia na trasie wyścigu są bardzo wysokie. Tacy kolarze są na wagę złota w każdym zespole i bardzo często to oni są liderami poszczególnych grup. Rywalizacja w największych tourach rozstrzyga się właśnie na etapach górskich.

Grand Tour – inaczej też wielki tour. Jest to określenie trzytygodniowych wyścigów wieloetapowych Tour de France, Giro d’Italia oraz Vuelta a Espana. To prawdziwa kolarska Liga Mistrzów.

Grupa zasadnicza – w ten sposób określa się peleton, czyli główną grupę kolarskiego wyścigu.

Grupa pościgowa – jest to grupa kolarzy, którzy oderwali się od peletonu i chcą dogonić liderujących kolarzy, którzy najczęściej znajdują się w popularnej ucieczce. W trakcie wyścigu w peletonu wielokrotnie może wyskoczyć grupa pościgowa i może być ich nawet kilka.

Grupetto – grupa kolarzy, która łączy swoje siły na najtrudniejszych etapach danego wyścigu. Bardzo często są to zawodnicy o specjalizacji sprinterskiej, którzy bardzo słabo radzą sobie na trudnych i wymagających etapach górskich. Wówczas łącza siły i spokojnym tempem chcą dojechać do mety z taką stratą do zwycięzcy, aby zmieścić się w określonym limicie czasowym.

Honorowy start – wyścigi oraz etapy wyścigów kolarskich bardzo często startują w centrach miast, dzięki czemu podnoszony jest prestiż wyścigu oraz rywalizację i kolarzy może zobaczyć większa liczba osób. Szybki start w takich warunkach byłby bardzo niebezpieczny, dlatego powstał honorowy start. To symboliczne rozpoczęcie wyścigu, gdzie początkowe kilometry pokonywane są w spokojnym tempie, aby na wąskich uliczkach miast nie doszło do niebezpiecznych sytuacji. Po opuszczeniu miasta i zminimalizowaniu zagrożenia, następuje właściwy start wyścigu.

Jechać na kole – jazda na kole to nic innego jak jechanie tuż za innymi zawodnikami, najczęściej ze swojej grupy. Taka jazda na kole ma za zadanie ochranianie lidera zespołu przez pomocników oraz jego bezpieczne dowiezienie do mety na etapach, które nie będą miały dużego znaczenia dla klasyfikacji generalnej lub występują na samym początku rywalizacji.

Koszulka lidera – jest to koszulka, której kolorystyka i krój charakterystyczna jest dla danego wyścigu. Ubiera ją obecny lider klasyfikacji generalnej.

Kryterium – jest to specyficzny rodzaj wyścigu, który rozgrywany jest z reguły na małym obszarze. Wówczas kolarze mają do pokonania kilkanaście lub kilkadziesiąt takich samych pętli, a na każdej z nich walczą o zdobycze punktowe. Następnie punkty są sumowane i zwycięzcą jest ten zawodnik, który zgromadził ich najwięcej. To krótkie formy kolarskie.

Klasyfikacja generalna – jest to klasyfikacja, która podsumowuje wyniki poszczególnych etapów i je sumuje. W ten sposób powstaje klasyfikacja, która pokazuje aktualną sytuację w wyścigu. Ostatecznym zwycięzcą wyścigu jest lider klasyfikacji generalnej po ostatnim etapie. W przypadku wyścigów jednodniowych ta klasyfikacja będzie po prostu odzwierciedleniem kolejności wjazdu kolarzy na metę.

Klasyk – jest to najczęściej jednodniowy wyścig kolarski o uznanej renomie. Klasyki dzielimy między innymi na te wiosenne lub brukowane. Wśród najpopularniejszych klasyków możemy wymienić takie wyścigi jak Mediolan – San Remo, Tour de Flanders, Paryż – Roubaix, Liege – Bastogne – Liege, czy też Giro di Lombardia.

Klasykowiec – jest to kolarz, który specjalizuje się w wyścigach jednodniowych, czyli właśnie w popularnych klasykach. Wszechstronność takich kolarzy sprawia, że mogą walczyć również o triumfy w kilkuetapowych wyścigach, jednak w tych dłuższych niestety nie wytrzymają rywalizacji z bardziej wszechstronnymi zawodnikami. Wśród typowych klasykowców można wymienić między innymi Michała Kwiatkowskiego.

Kraksa – zdarzenie, gdy dochodzi do kontaktu pomiędzy kolarzami oraz wypadku, często bardzo groźnego w skutkach. Im mniej kraks, tym lepiej.

Lider – kolarstwo to sport drużynowy, w którym niezbędne jest wyłonienie lidera w danej drużynie. To osoba, na której sukces w danym wyścigu pracują również inni kolarze. W trakcie wyścigu może dojść do zmiany lidera zespołu, a może to być podyktowane słabą dyspozycją, nieoczekiwaną sytuacją na etapie i duża stratą w wyścigu lub wycofaniem się dotychczasowego lidera z rywalizacji.

Lizanie koła – to sytuacja, w której jeden z kolarzy najeżdża na tylne koło kolarza przed nim i dochodzi między nimi do kontaktu. To bardzo niebezpieczne zdarzenie, które często skutkuje kolarską kraksą.

Odcięcie prądu – moment, w którym danemu kolarzowi brakuje siły i zaczyna odstawać. Wówczas mówimy, że odcięło mu prąd i nie ma już energii, by utrzymać tempo prowadzących zawodników lub grupy, w której jedzie. Najczęściej kończy się to dużym spadkiem w klasyfikacji generalnej i wypadnięciem z rywalizacji o czołowe lokaty wyścigu, nie tylko danego etapu.

Masażyści – osoby, które odpowiadają za doprowadzenie kolarzy do optymalnej formy pod kątem rozluźnienia ich mięśni. Ponadto do zadań masażystów należy między innymi przygotowanie strefy bufetu, dostarczenie kolarzom przygotowanych zestawów, a także wiele innych czynności związanych z bieżącą obsługą zespołu.

Mechanicy – osoby, które odpowiadają za stan techniczny rowerów kolarzy oraz za natychmiastową pomoc w czasie wyścigu, gdy dojdzie do defektu.

Peleton – peletonem nazywamy główną grupę kolarską w danym wyścigu, czyli wspomnianą już wcześniej grupę zasadniczą. W samym wyścigu grupa ta jedzie równym tempem i jest w stanie podkręcić je wtedy, gdy wymaga tego sytuacja. Peleton na mapie wyścigu znajduje się pomiędzy kolarzami, którzy uciekają, a tymi, którzy odpadają z głównej grupy ponieważ nie wytrzymują jej tempa.

Pomocnik – jest to specjalizacja kolarska, gdzie zawodnik pełni rolę pomocnika dla reszty zespołu oraz przede wszystkim lidera. Do zadań takiej osoby na trasie może należeć dostarczenie bidonów, batonów oraz ochrona lidera zespołu. To bardzo wymagające zajęcie, ponieważ to pomocnicy starają się wspierać liderów zespołu do ostatnich metrów wyścigu, również na górskich etapach.

Prolog – jest to pierwszy etap wyścigu wieloetapowego, który składa się z bardzo krótkiej jazdy indywidualnej na czas. Czasami etap taki ma kilka lub kilkanaście kilometrów, choć zdarzają się również prologi krótsze.

Sprinter – kolarz, który specjalizuje się w rywalizacji sprinterskiej na końcowych etapach wyścigu. Kolarze tacy utrzymują się w głównej grupie po to, by na końcowych metrach zaatakować w finiszu masowym. Do takich ataków dochodzi najczęściej w przypadku wyścigów jednoetapowych lub etapów płaskich, gdzie sprinterzy mogą pokazać pełną moc swoich możliwości.

Tour de France – wyścig dookoła Francji zaliczany do trzech najbardziej prestiżowych wyścigów Wielkiego Touru, a przez wielu uważany również za ten najważniejszy. To trzy tygodniowe zmagania kolarzy, w których rywalizuje elita kolarstwa światowego. Tour ten rozgrywany jest najczęściej na przełomie czerwca i lipca lub w samym lipcu.

Tour de Pologne – wieloetapowy wyścig kolarski, który rozgrywany jest cyklicznie na terenie Polski. Od 2011 roku wyścig ten zaliczany jest do kolarskiej elity, czyli UCI World Tour. W środowisku kolarskim wyścig w Polsce cieszy się coraz większą renomą i na starcie gromadzi wielu uznanych kolarzy. Za organizację wyścigu odpowiada legenda polskiego kolarstwa – Pan Czesław Lang.

Ucieczka – ucieczką nazywania oderwanie się kolarza lub grupy kolarzy od peletonu, którzy chcą wypracować w trakcie wyścigu wystarczająca przewagę, by między sobą rozstrzygnąć to, kto wygra wyścig. Ucieczka najczęściej zaczyna się na początku etapu lub wyścigu, w którego trakcie peleton systematycznie ją goni, co jest jego zadaniem. W ucieczkach biorą udział kolarze słabszych ekip lub ci, którzy zajmują niższe miejsca w klasyfikacji generalnej i nie są dużym zagrożeniem dla liderów. Najczęściej peleton dogania ucieczkę na trasie etapu.

Vuelta a Espana – trzeci z wyścigów, który zalicza się do Grand Touru. Wyścig dookoła Hiszpanii najczęściej odbywa się jesienią i gromadzi na starcie elitę światowego kolarstwa. W rankinach UCI jest traktowany na równi z Tour de France od Giro d’Italia, a relacje z Vuelty cieszą się duża popularnością na całym świecie, również w Polsce.